آشنایی بیشتر با «رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی» دانشگاه علوم اسلامی رضوی
رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، رشته ایست که دانشگاه علوم اسلامی رضوی با توجه به نیازهای فقهی و حقوقی جامعه تشکل داده است.
بی گمان برای یک زندگی سالم، نیاز به دستوراتی الهی داریم تا بتوانیم مسیری صحیح در پیش بگیریم. رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی می تواند راه استباط و استخراج احکام الهی از آیات و روایات هموار سازد.
دانشگاه علوم اسلامی از ابتدای تاسیس خود، تمام همت خود را در راستای گسترش اندیشه های اسلامی و عقاید شیعی به کار بسته است. و رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی نیز در زُمره علومی است که در همین راستا تشکیل شده است.
در مصاحبه پیش رو که با جناب دکتر جهانگیری ترتیب داده شده است، تلاش کرده ایم از ویژگی ها، آینده شغلی و دیگر جزئیات این رشته با خبر شویم:
+ با توجه به اینکه کلیه رشته‌های فعال در دانشگاه به دلیل گذراندن واحدهای دروس حوزوی ذیل مدرک تحصیلی خود، مدرک رشته‌ی فقه و مبانی حقوق اسلامی را نیز اخذ می‌کنند، به نظر شما هدف از ایجاد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- عمده هدف از ایجاد این رشته شناسایی افراد علاقه‌مند به رشته فقه و اصول و حمایت علمی و عملی از این افراد برای مقاطع بالاتر و به وجود آوردن تخصص برای دانشجویان و طلاب است تا به درجه اجتهاد. با توجه به اینکه علاقه‌مندی افراد از دوره کارشناسی مشخص میشود و در دانشگاه، رشته فقه نداشتیم، به نظر می‌رسد عمده افرادی که وارد دانشگاه می‌شوند دنبال تخصص‌هایی به غیر از فقه و اصول هستند؛ هرچند در کنار دانشهای تخصصی خودشان موظف به گذراندن فقه و اصول نیز بودند ولی با توجه به مغایرت هدف تحصیلی ایشان و اهداف دانشگاه، به نظر رسید که اگر سرمایه‌گذاری صورت گیرد و رشته‌ای با همین عنوان تشکیل شود که علاقه‌مندان را از همان اول جذب نماییم. در این دوره چهار پنج ساله نیز مستعدین را که آمادگی ورود به مقاطع بالاتر و میل به سمت اجتهاد دارند را حمایت کنیم. وجود چنین افرادی در سایر رشته‌ها اتفاقی و نادر بود؛ و بهتر میشود بر روی کسی که از همان ابتدا علاقه‌مند به این رشته است سرمایه گذاری کرد.
به زبان دیگر در دانشگاه علوم اسلامی رضوی سایر رشته‌های تحصیلی به عنوان مقدمه‌ای برای تخصص در فقه اسلامی دنبال می‌کند. به عبارت دیگر تربیت فقیه اسلامی هدف اصلی دانشگاه علوم اسلامی رضوی است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس میشود؟
- این رشته در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه موجود است؛ منتها در مقطع دکتری در حال حاضر عنوان رشته «فقه جزائی» است؛ که در آینده‌ی نزدیک گرایش‌های دیگری همانند «فقه مدنی» و «فقه سیاسی» در این مقطع افزوده خواهدشد.
+ عمدتاً یک طلبه رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را میگذراند؟
- دروس ما به سه بخش تقسیم میشود. دروس حوزوی که عمدتاً بین همه رشته‌ها مشترک است، با این تفاوت که در رشته فقه و اصول با افزودن واحدهایی تلاش شده است کتب مربوطه به طور کامل تدریس شود. دومین گروه دروس عمومی است؛ و سوم دروس تخصصی فقه و اصول که در سه مقطع برنامه‌ریزی شده و به هم پیوسته هستند؛ به طوریکه دانشجویان در دوره کارشناسی با کلیات این دروس آشنا می‌شوند، در دوره کارشناسی ارشد بحثهای تکمیلی مطرح میشود و در دوره دکتری بحثهای اجتهادی طرح خواهند شد.
دروس تخصصی دوره کارشناسی مانند آیات‌الاحکام، قواعد فقهیه، آشنایی با مسائل مستحدثه، رجال، حدیث، تفسیر و حدود بیست واحد از دروس رشته حقوق می‌باشند.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- در حوزه تکلیف این رشته مشخص است و اصلی‌ترین وظیفه حوزه محسوب میشود. ولی در دانشگاههای دیگر، جایگاه ویژه‌ای ندارد و صرفاً در کنار سایر رشته‌هاست. این ویژگی دانشگاه علوم اسلامی رضوی که به عنوان یک مرکز حوزوی تلقی میشود که پیشانی تمام تخصص‌ها باید فقه واصول باشد و طبیعی است این رشته اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
این نکته را باید توجه کرد در دانشگاههای دیگر هم کیفیت از نظر سرفصل و هم تعداد این واحدها کمتر است؛ ولی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تنظیم سرفصل سعی شده واحدها هم بیشتر و هم با کیفیتتر باشد. علاوه بر آن حالت استمرار و دوام هدفمند آن در هر سه مقطع دانشگاه علوم اسلامی رضوی است که از اهمیت بیشتری برخوردار است.
+ به غیر از بحث تدریس این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- بهترین کاربردش نیل به اجتهاد است که مهمترین وسنگین‌ترین مسولیت هر طالب علمی به حساب می‌آید تا بتواند هم خود و هم دیگران را هدایت کند. بعد پژوهشگری به معنای خاص خودش هم اهل تتبع و هم اهل نظر باشد؛ و در مرحله سوم تدریس؛ که ما آن را قابل‌دستیابی‌ترین هدف و هدف سوم در نظر گرفته‌ایم. چرا که ممکن است کسی بتواند مدرس خوبی باشد اما پژوهشگر خوبی در این رشته نباشد. در نهایت پژوهشگر خوب می‌تواند با تتبع درست در منابع به اجتهاد نایل آید.
در جامعه نیز یک پژوهشگر فقه می‌تواند پاسخگوی نیازهای مختلف جامعه باشد. به علاوه اینکه دانش‌آموخته‌ی ما می‌تواند تمام کاربردهای رشته فقه و مبانی حقوق را در جامعه داشته باشد. هرچند که هدف اصلی دانشگاه همان است که عرض شد.
البته به اذعان متخصصین سایر رشته‌های تحصیلی و بر اساس تجارب اشخاص در سایر مشاغل همانند استاد حقوق، وکیل، مشاور حقوقی ادارات و شرکت‌ها، قاضی و دفتردار اسناد رسمی یا ازدواج و طلاق، متخصصینِ در فقه و اصول از موفقیت‌های افزون‌تری برخوردارند.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- در سایر دانشگاه‌ها این رشته به عنوان یک رشته تحصیلی تلقی میشود که گذراندن واحدها و کسب نمره برای کسب مدرک تحصیلی کفایت می‌کند. در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به علت این که دانشجویان مسائل فقهی، اصولی، منطقی و ادبیاتی خیلی عمیق‌تر را مطالعه می‌کنند، هیچ جای شکی نیست که موقعیتی ممتاز در بین دیگر دانشجویان کشور خواهند داشت؛ و از نظر این دانشگاه تا زمانی که به آن اهداف دست پیدا نکند گویا اینکه این رشته را نگذرانده است؛ لذا تمام تلاش برنامه‌ریزان دانشگاه از طریق امتحانات شفاهی، امتحانات کتبی توأم با متن‌خوانی، از طریق مباحثات، برگزاری کلاس‌های روش تدریس، روش تحقیق و پژوهشگری، افراد را برای اجتهاد تربیت نماید. چون این موضوع دغدغه اصلی است، طبیعتاً تأثیرگذار است، هم درس‌خواندن، هم تربیت نهایی؛ در حالی‌که در سایر دانشگاه‌ها این هدف دنبال نمی‌شود.
می‌توان گفت اساتید بزرگ رشته‌های دیگر مثل رشته حقوق در ایران -که مرتبط با فقه می‌باشد- کسانی‌اند که فقه را عمیق مطالعه کردهاند. مثل مرحوم دکتر شهیدی، یا دکتر لنگرودی و نظائر آنان
